روز‌های سیاه و سفید سید‌اسماعیل آموزگار 
طرق، روزگاری مرکز تولید آرد مشهد بود 
هنرستان مهندس‌پرور شهید محدث
دانشجویانی که از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شوند، فرصتی برای اینکه کاری یاد بگیرند، ندارند، اما بیشتر دانش‌آموزان این مرکز در همان سال‌های تحصیل در کنار درس خواندن، کار هم می‌کنند.
محمدجواد ابوالقاسمی، مدیر جوان هنرستان شهید احمد محدث از دانش‌آموزان همین مجموعه بوده‌است. خیلی از هنرجویان دهه ۶۰ حالا مدرس این مجموعه هستند؛ متبحر و کارکشته.
دانش‌آموزان آن‌ها همپای تحصیل، کار را هم می‌آموزند و فارغ‌التحصیلانش خیلی راحت جذب بازار کار می‌شوند و برخی‌هایشان بنام و ممتاز هستند.
اشتغال در حین تحصیل
کار آن‌ها بیشتر از آنکه تئوری باشد، عملی است و به همین خاطر مهندس ترجیح می‌دهد در حین بازدید درباره ساختار و تشکیلات مجموعه حرف بزند. در بین راه غیرمستقیم به این موضوع اشاره می‌کند که دانشجویانی که از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شوند، فرصتی برای اینکه کاری یاد بگیرند، ندارند، اما بیشتر دانش‌آموزان این مرکز در همان سال‌های تحصیل در کنار درس خواندن، کار هم می‌کنند.
به همه این‌ها موضوع وضعیت دانش‌آموزان ساکن در این مناطق را اضافه کنید که مجبورند برای تأمین هزینه‌های زندگی از همان سال‌های نوجوانی روی پای خود بایستند و بیشتر به دسترنج خود تکیه داشته‌باشند تا خانواده.
نام محدث برگرفته از اولین شهید
دانسته‌های ابوالقاسمی که ۲۵ سال تدریس و تجربه کاری را در نقاط مختلف آموزش‌وپرورش در چنته دارد، بر اساس همان روایت‌هایی است که از پیشینه مجموعه گفته می‌شود: «تا آنجا که من شنیده‌ام، مجموعه آموزشی به نام محراب‌خان بوده‌است و شامل پژوهش‌سرا، دبیرستان آیت‌ا... کاشانی، دبیرستان علامه امینی و هنرستان می‌شده که همه به هم وصل بوده‌اند و دیوار‌های مابین، بعد‌ها آن‌ها را تفکیک کرده‌است.
هنرستان قدیم بر مبنای ۴ رشته فعالیت داشته‌است؛ الکتروتکنیک یا برق، تأسیسات، ساخت و تولید (تراشکاری) و صنایع شیمیایی. بعد‌ها رشته تأسیسات به ناحیه ۳ منتقل شد و صنایع فلز یا جوشکاری جایگزین شد. این‌طور که گفته می‌شود، ساختمان حدفاصل سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۸ افتتاح شده‌است.
روایت‌ها در این رابطه زیاد است؛ برخی‌ها می‌گویند اسرائیلی‌ها آن را ساخته‌اند و بعضی آن را متعلق به مرکز نظامی می‌دانند که بعد‌ها تحویل آموزش‌وپرورش شده‌است. چیزی که من می‌دانم، بر این مبناست که هنرستان به نام شهید احمد محدث، از اولین شهدای محله طلاب که سال ۵۹ به شهادت رسیده، نام‌گذاری شده‌است؛ هرچند که مجموعه افتخار ۳۵ شهید جنگ را دارد.
راحت مهندس شوید
ابوالقاسمی لابه‌لای حرف‌هایش به صورت نامحسوس به مزیت انتخاب رشته‌های فنی و مهندسی اشاره می‌کند: «بهترین ویژگی مجموعه‌های فنی این است که دانش‌آموز زودتر و راحت‌تر به مهندسی می‌رسد. قدیم خیلی دنبال توسعه رشته‌های فنی نبودند و رشته‌های ریاضی و فیزیک را ترجیح می‌دادند.
دانش‌آموزی که وارد دانشگاه می‌شد، نه اطلاعات فنی داشت و نه کار فنی را آموزش دیده بود و زمان می‌برد تا مهارت فنی را بیاموزد. در صورتی که دانش‌آموز هنرستانی با رشته و صنعت خود کاملا آشناست. یکی از دانش‌آموزان صنایع فلز، تحصیلات دانشگاهی نداشت، اما هنر کار را خوب یاد گرفته‌بود.
چندسال قبل که برای احوال‌پرسی به مجموعه آمده‌بود، می‌گفت در خط لوله گاز جوشکاری کار می‌کنم و ماهیانه ۹ میلیون تومان درآمد دارم. مثل او کم نیستند. در صنایع شیمیایی، فرمول آزمایشگاهی مواد شوینده را آموزش می‌دهیم.
دانش‌آموزان موفق در این زمینه زیاد داشته‌ایم که خط تولید دارند و کلی درآمد. شاید خیلی‌ها به این موضوع رسیده‌باشند که امتیاز انتخاب رشته‌های فنی به چه دلیل است. وضعیت استخدامی ایجاب می‌کند مهارت و کار صنعتی را یاد داشته‌باشند و هرچه از سن کمتر بیاموزند، در ذهنشان بیشتر می‌ماند.
از طرف دیگر هنرجویان دغدغه کنکور را ندارند. وقتی رقابت در رشته ریاضی فیزیک بین ۳۰۰ هزار نفر است و در رشته هنرستانی بین ۲ تا ۳ هزار نفر، کدام راحت‌تر است؟ علاوه بر اینکه بچه‌ها از سن نوجوانی مهارت را کاملا می‌آموزند.»
استقبال، هر روز بهتر از قبل
«گفتم که جزو هنرستان‌های قدیمی منطقه هستیم و هنرستان‌های جدید به خاطر محدودیت‌های مالی، کمبود تجهیزات دارند، اما «محدث» به خاطر قدمتش با این مشکلات کمتر مواجه است. استقبال سال به سال بیشتر می‌شود و جذب خیلی خوب است. سال ۱۳۵۸ تعداد ۱۲ دستگاه تراشکاری خریداری شده که هنوز قابلیت دارند و کار می‌کنند.
قدیمی بودنشان تا آن اندازه است که دانش‌آموزانی که پشت این دستگاه‌ها کار کرده‌اند، بازنشسته شده‌اند، اما ما سعی داشته‌ایم از آن‌ها استفاده بهینه بکنیم. امسال ۴۱۰ هنرجو مشغول به تحصیل هستند. البته برایمان مهم است که دانش‌آموزان استعداد و انگیزه کافی داشته‌باشند؛ به همین خاطر با خودشان صحبت می‌کنیم که اگر رشته باب طبعشان نیست، از ثبت‌نام منصرف شوند.چون نمی‌توانند ادامه دهند و سرخورده می‌شوند.»
از تولید به مصرف
پشت دفتر مدرسه، محوطه‌ای بزرگ و چشم‌نواز است. به گفته ابوالقاسمی، فضای ۱۵ هزار مترمربعی است، با آلاچیق‌هایی که صفر تا صد کار آن‌ها محصول دست بچه‌هاست. دیوار‌های حیاط را هم دانش‌آموزان رنگ‌آمیزی کرده‌اند.
مدیر مدرسه با اشتیاق تعریف می‌کند: «یکی از امتیاز‌های مجموعه ما درآمدزایی بچه‌ها برای مدرسه است و این کارچند مزیت دارد؛ اول اینکه همه کار از دست خودشان ساخته است و نیاز به صرف هزینه نیست و دوم اینکه بخشی از کار‌های دیگر مدارس را متقبل می‌شوند.»
طرف‌داران برق در کارگاه مخصوص
ابوالقاسمی در حال صحبت کردن و قبل از رسیدن به کارگاه، اشاره به رشته پرطرف‌دار برق می‌کند و می‌گوید: «رشته سخت و سنگینی است و سعی می‌کنیم با استعداد‌ها را جذب کنیم. چون با طراحی و محاسبات سر و کار داریم و دانش‌آموزان باید مسلط به آمار و ریاضیات باشند.»
کارگاه برق شلوغ است و هنرجویان در حال کار کردن با دستگاه‌ها هستند. قوی‌پنجه، سرپرست کارگاه برق است. معرفی اجمالی‌اش می‌رسد به اینکه دیپلم ریاضی دارم و تحصیلات دانشگاهی‌ام در رشته دبیری برق و قدرت است و از سال ۷۵ مشغول تدریس هستم.
او در توضیح بیشتر می‌گوید: «رشته ما در بازار کار جزو رشته‌های خوب است و به همه شاخه‌ها وصل است. از برق ساختمان شروع می‌شود که تعمیر سیستم‌های اعلام حریق و سرقت، دوربین‌های مداربسته، آیفون‌های صوتی و تصویری را شامل می‌شود و به سیستم‌های هوشمندسازی می‌رسد به این شکل که می‌توانی مثلا با تلفن همراه از راه دور لامپ‌ها را خاموش و روشن کنی یا برنامه دهی.
فرضا وقتی روز شد، پرده‌ها به صورت اتوماتیک سایه‌روشن می‌شوند. بعد وارد برق صنعتی می‌شویم؛ سیم‌پیچی الکتروموتور، تابلو‌های برق صنعتی و سیستم هوشمندسازی را آموزش می‌دهیم. این‌ها همه لوازم برقی هستند و نیاز به تعمیرکار برق دارند.
همه کارخانه‌ها نیازمند برق‌کار و سیم‌پیچ هستند. خیلی از بچه‌ها از همین هنرستان برق، در کار ساختمان، حرفه‌ای شده‌اند. نصب آیفون‌های تصویری بازار کار خوبی دارد و هنرجویان در حین تحصیل هم می‌توانند برای خودشان درآمدزایی داشته‌باشند.»
قوی‌پنجه در پایان صحبت‌هایش عنوان می‌کند: «نظام آموزشی خوب شده، اما تجهیزات خیلی زیاد نیست. اگر تجهیزات بیشتری به هنرستان‌ها اختصاص می‌یافت، مطمئن باشید تحول بیشتری را در نظام آموزشی شاهد بودیم.»
دست‌به‌آچار‌ها
تا رسیدن به کارگاه بعدی، ابوالقاسمی باز هم شروع به صحبت می‌کند؛ یکی از رشته‌های پرطرف‌دار، مکانیک خودرو است که خیلی از هنرجویان پس از گرفتن دیپلم سراغ کار می‌روند و درآمد خیلی خوبی هم دارند و به‌اصطلاح دست‌به‌آچار هستند. این عبارت برای کسانی کاربرد دارد که کارشان را خوب بلد باشند.
آموزش حرفه‌ای جوشکاری
مهندس حسین بابایی، سرپرست کارگاه جوشکاری صنایع فلزی است؛ کارگاه پر سروصدایی که تولیدات زیادی دارد. هنرجویان با کمک دستگاه، قطعات میل‌گرد را که به صورت مواد خام است، تراش می‌دهند و به فرم‌های مختلف درمی‌آورند.
مهندس بابایی خیلی خلاصه اشاره می‌کند در این کارگاه بچه‌ها کاملا با انواع جوشکاری آشنا می‌شوند که بازار کار خیلی خوبی دارد. او می‌گوید: «هنرجویان سال اول معمولا قطعات ساده‌ای را طراحی می‌کنند و سال‌های دوم و سوم کارشان به‌صورت پروژه‌ای می‌شود. تولیدات زیادی هم دارند؛ از انواع فایل‌های فلزی تا زونکن و .... بخشی از تولیدات کارگاهی را در ویترین داخل کارگاه به نمایش گذاشته‌اند.»
تولیدکنندگان کوچک در کارگاه شیمی
با ابوالقاسمی سراغ کارگاه بعدی می‌رویم. سیدعلی بنی‌هاشمی، سرپرست بخش صنایع شیمیایی است. او هم از بازار کار خوب این رشته می‌گوید که نیرو‌های متخصص مورد نیاز بازار را در سطوح دیپلم، فوق دیپلم و بالاترتربیت می‌کند.
بنی‌هاشمی هم خیلی خلاصه بخش و فعالیت‌هایش را معرفی می‌کند؛ اینکه این رشته مرتبط با شرکت نفت و پتروشیمی است: «بیشتر کارخانه‌ها با شیمی مرتبط هستند. حتی دانش‌آموزان ما نمی‌دانستند که بخش اعظمی از نیروگاه برق، مرتبط با شیمی است.
در بازدیدی که از این مجموعه انجام شد، برایشان روشن شد که باید سختی آبی که از داخل چاه نیروگاه می‌آید، گرفته‌شود تا روی پره‌های دوربین تأثیر نامطلوبی نداشته‌باشد و... خیلی از دانش‌آموزان این مجموعه، خوداشتغال هستند و در شرکت‌های بزرگ تولیدی در زمینه مواد شوینده موفق بوده‌اند و این‌ها همه به لطف آموزش همراه با مهارت است.»
او توضیح می‌دهد: «هنرآموزان هنرستانی اگر خوب یاد بگیرند، بیکار نمی‌مانند، اما کسانی که در رشته‌های نظری تحصیل می‌کنند، بخشی از زندگی را به درس خواندن می‌گذرانند و بعد که می‌بینند کار دولتی نیست، سرخورده می‌شوند و مجبور می‌شوند مهارتی را بیاموزند. این‌ها برمی‌گردد به هنرستان‌ها که اگر تجهیزاتشان با امکانات جدید بهینه و به‌روز شود، آمار بیکاری کاهش خواهدیافت.»
همت، پشتکار، موفقیت
ابوالقاسمی خیلی کوتاه از موفقیت‌هایشان می‌گوید که در ده‌ساله اخیر، ۲ رتبه اول کشوری داریم و چندین رتبه استانی. او می‌خواهد بین کارخانه‌ها و مراکز کار با هنرستان‌ها ارتباط برقرار باشد. مثلا فلان کارخانه بگوید: برای طرح ۵ سال آینده، ۵۰ تا نیروی کار برق می‌خواهم.
او باز هم با افتخار از هنرجویانی نام می‌برد که خط تولید موفقی در مشهد دارند؛ آن‌ها مجوز انتقال محصولاتشان را به کشور‌های دیگر گرفته‌اند؛ کسانی که مهارت را از همین کارگاه‌ها آموخته‌اند؛ البته با همت و پشتکار.
* این گزارش یکشنبه ۵ اسفند سال ۱۳۹۷ در شماره ۳۳۰ شهرآرامحله منطقه ۴ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
